Του Σταύρου Ζουμπουλάκη
Δύο βιβλία για την απελευθέρωση. Σαράντα τόσα χρόνια μετά
Το 1969 εκδίδεται το μικρό βιβλίο του Χέρμπερτ Μαρκούζε An Essay on Liberation. Δύο μόλις χρόνια αργότερα, το καλοκαίρι του 1971, καταμεσής της δικτατορίας, το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά (Για την απελευθέρωση.Δοκίμιο), από τις εκδόσεις Διογένηςτου Κώστα Κουλουφάκου. Το 1971 εκδίδεται το βιβλίο του ιερέα και θεολόγου της Καθολικής Εκκλησίας Γκουστάβο Γκουτιέρρες Teología de la liberatión. Το βιβλίο μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, προκαλεί τεράστια διεθνή συζήτηση, γοητεύει, εμπνέει μα και ενοχλεί. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2012 (Θεολογία της απελευθέρωσης,εκδόσεις Άρτος Ζωής), δηλαδή σαράντα ένα χρόνια αργότερα. Αυτό σημαίνει ότι κανείς Ορθόδοξος ιερέας ή θεολόγος δεν σκέφτηκε, μέσα στη χούντα ή λίγο μετά την πτώση της, την έκδοση αυτού του βιβλίου, ως έμμεση έστω κριτική προς την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος που συνεργάστηκε αγαστά με τη δικτατορία. Η μικρή αυτή εκδοτική ιστορία λέει πολλά. Τις τελευταίες δεκαετίες στον τόπο μας μεταφράζονται πάρα πολλά βιβλία, πολύ κοντά χρονικά στην πρωτότυπη έκδοσή τους. Θλιβερή εξαίρεση τα θεολογικά βιβλία που, αν δεν είναι γραμμένα από Ορθοδόξους, δεν μεταφράζονται ποτέ. Κυριολεκτικά ποτέ. Οι Ορθόδοξοι χριστιανοί «πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων» (Καβάφης) δεν έχουν ανάγκη να μάθουν τι σκέφτονται οι άλλοι χριστιανοί–πολλώ μάλλον βέβαια τι σκέφτονται οι μη χριστιανοί. Τα ξέρουν άλλωστε όλα, λόγω της προνομιακής ή μάλλον αποκλειστικής σχέσης τους με το Άγιο Πνεύμα.
Το λατινοαμερικανικό κίνημα της θεολογίας της απελευθέρωσης ηττήθηκε, ως γνωστόν, όχι πάντως προς όφελος της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά των νεοπροτεσταντών. Έχει λοιπόν νόημα, δικαιούται να αναρωτηθεί κανείς, η έκδοση του βιβλίου του Γκουτιέρρες, όταν πια όλο αυτό το ρεύμα το οποίο εξέφραζε και ενέπνεε τούτο το βιβλίο, κοντεύει να σβήσει και ως ανάμνηση; Έχει και παραέχει, θα απαντούσα ανεπιφύλακτα, διότι, αντίθετα από ό,τι πιστεύουν οι σύγχρονοι Φιλισταίοι του πνεύματος, τα καλά βιβλία δεν παλιώνουν ποτέκαι, ακόμη και όταν οι απαντήσεις τους έχουν ξεπεραστεί ιστορικά, τα ερωτήματά τους μένουν πάντα εκεί και προκαλούν τη σκέψη και τη συνείδησή μας.